ÇEŞME

             İlk  çağda CYSUS adıyla bilinen Çeşme, Anadolunun  batı kıyısında MÖ.1000 yıllarında kurulduğu tahmin edilen 12 İonya  kentinden biri olan ERYTHRAI (ERİTRE)nin  Ildır  iskelesiydi. Bu nedenle Çeşme’nin tarihi ile bir arada anılması  gerekir.Bugün  arkeolojik ve turistik yönden büyük önem taşıyan ERİTRE MÖ.7. ve 8. yüzyıllarda  büyük bir iktisadi güce sahip olmuştur. Bu dönemde kent Doğu Akdeniz özellikle  Kıbrıs ile ticari ilişkilerde bulunuyor ve (CHIOS)-SAKIZ Adası ile birlikte  esir ve şarap ticaretini elinde tutuyordu. ERİTRE  önce LYDIA(LİDYA) sonradan Perslerin saldırısına uğrayıp büyük zarar görmüş,  MÖ.14. yüzyılda ise yeniden zengin bir kent olmuştur. MÖ. 2 yüzyılda kent  Bergama Krallığına daha sonra Roma İmparatorluğuna  bağlanmıştır.

            Romalılar zamanında Çeşme  yöresi CYSUS adını almış, Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Bizans  topraklarında kalan ERİTRE önemini kaybetmiş özellikle put  ve  çok tanrılı dinlere olan inancın güçlendiği dönemde kentteki antik yapıların  çoğu yakılıp yıkılmıştır.Ortaçağda Bizans İmparatorluğuna bağlı olan ERİTRE ve Çeşme yöresi ilk olarak ÇAKA BEY zamanında TÜRKLERİN eline geçmiştir.(MS.1081) Birinci Kılıçarslan’ın kayınbabası olan ÇAKA BEY Selçuklular devrinde KLOZEMENE yarımadasını ele geçirmiş, bugünkü Çeşme Köyü diye bilinen ve Çeşme’nin 2 Km. güneyindeki tepeler arasında olan bir camii ve evler yaparak Oğuz Boyundan gelen Türkleri buraya yerleştirmiş olan ÇAKABEY’in öldürülmesinden sonra kardeşi Yalvaş Haçlılar gelinceye kadar bu bölgede olmuştur.ERİTRE adının ÇAKA BEY zamanında ILDIRI olarak söylendiği sanılmaktadır. Fatih Sultan Mehmet zamanında kalan bir bölgede buralarda sakızlık bahçelerinin bol olması nedeniyle bu yerde İLDEREN denildiği yazılmaktadır. Yine PİRİ REİS’in KİTABE-İ FAHRİYE’sinde ILDIRI adı açıkça okunmaktadır. Bugün ILDIRI’da (ERİTRE) yalnız şehir suru, Tiyatro, Heraklion, Mimari Parçaları, Mozaikler, Akropol’de ise yeri henüz kesinlikle bilinmeyen fakat birçok adak eşyasının ele geçtiği ATHENA mabedi vardır.Osmanlılar zamanında Yıldırım  Beyazıt tarafından yeniden Osmanlı İmparatorluğuna bağlanan kent 1402 Ankara  Savaşından sonra Timur tarafından tekrar Aydınoğullarına  bağlanmış, 1422 yılında yeniden Osmanlılara geçmiştir. Birinci Dünya Savaşından sonra  yurdumuzun paylaşılmasıyla Çeşme Yunanistan’ın işgaline geçmiştir. Fakat  Kurtuluş Savaşı sonrasında savaş sonucu 16 Eylül 1922’de Fahrettin Altay Paşa  birlikleri tarafından düşman işgalinden temizlenmiştir.İlçemiz tarihi yapı olarak en  önemli eser olan Çeşme Kalesine sahiptir. Osmanlılar zamanında 1508 yılında 2.  Beyazıt tarafından yaptırılmıştır.Çeşme’nin içinde avlulu ve iki  katlı olan dışta dükkanları bulunan Kervansaray 1529 yılında Kanuni Sultan  Süleyman zamanında yapılmış olup, Mimarı Ömer Bin Ali PAPUÇCU’dur.  Planı U şeklindedir. Yanında bulunan hamamlar külliyeyi tamamlamaktadır.Kale içinde yer alan ve kale  mescidi diye anılan Camii Sultan Beyazıt tarafından 16. yüzyılda  yaptırılmıştır.İlçe isminden anlaşılacağı üzere  birçok tarihi Çeşmeye sahiptir. Mezarlık bölümünde su terazisi zamanımıza kadar  sağlam kalabilmiştir.Çeşme’nin çeşitli mahallelerinde 18.ve 19. yüzyıllardan  kalma Anonim Çeşme, Kaymakam Çeşmesi ve Molla Çeşmesi adı ile anılan üç önemli  Çeşme vardır.Birkaç tarihi türbe içinde en  ilginci 18. yüzyıla ait Kitabeli Atılgan Türbe açık mezar şeklinde kıymetli bir  sanat eseridir.Sanat şehri ERYTHRAI (ILDIRI) AOLIA  birliğine bağlı Batı Anadoludaki 12 İon  kentinden biridir. Truva höyüklerinden ERİTRE’nin  Truva Savaşlarından sonra kurulduğu anlaşılmaktadır. İzmir Müze Müdürlüğü  tarafından yapılan kazılarda bulunan eserler İzmir’e götürülmüştür.